Οδηγώντας στο χιόνι
Μην πανικοβάλλεστε στη θέα ενός χιονισμένου, παγωμένου δρόμου. Μάθετε τα μυστικά της «λευκής» οδήγησης, ανακαλύψτε τα όρια των κοινών ελαστικών και τις επιπλέον δυνατότητες που προσφέρουν οι αλυσίδες και τα χειμερινά ελαστικά και κινηθείτε με σιγουριά.
ΚEIMENO: ΓIANNHΣ ΧAPΠIΔHΣ
ΦΩTOΓPAΦIEΣ: ΘANOΣ ΗΛIOΠOYΛOΣ
ΓIA άλλη μια φορά είδαμε το χιόνι να σκεπάζει όλη την Ελλάδα φτάνοντας μέχρι το κέντρο της Αθήνας. Μαζί με αυτό είδαμε και πάλι αντιδράσεις που άγγιξαν τα όρια της υπερβολής. Σίγουρα δεν είμαστε συνηθισμένοι σε λευκά τοπία, ωστόσο αυτό δε δικαιολογεί, για παράδειγμα, το να συναντάς σταματημένα αυτοκίνητα στη μεσαία λωρίδα της Κηφισίας (!) με τους οδηγούς να προσπαθούν να τοποθετήσουν αλυσίδες, επειδή στο δρόμο υπάρχει ένα πολύ λεπτό στρώμα φρέσκου χιονιού. Οι χειμερινές συνθήκες απαιτούν προσοχή αλλά όχι πανικό. Δεν καταργούν τους φυσικούς νόμους στους οποίους υπακούει η δυναμική συμπεριφορά του αυτοκινήτου, απλώς μας φέρνουν αντιμέτωπους με αρκετά ευμετάβλητες συνθήκες χαμηλής πρόσφυσης. Όμως μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε; Για να δώσουμε μια απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα, επισκεφτήκαμε και πάλι τον Παρνασσό, όπως κάναμε και πριν από ένα χρόνο, για τη συγκριτική δοκιμή αλυσίδων. Αυτήν τη φορά με το Seat Leon 1.6 και με σκοπό να διαπιστώσουμε τα όρια και τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα κοινά ελαστικά, στις αλυσίδες και στα χειμερινά ελαστικά, έχοντας ως εκπροσώπους των δύο τελευταίων τις αλυσίδες TRAΚ και τα ελαστικά Kumho KW19.
Υπάρχουν περιθώρια
Είναι λάθος να πιστεύετε ότι τα καθημερινά ελαστικά χάνουν κάθε ικανότητα να εξασφαλίσουν την ελκτική πρόσφυση μόλις βρεθούν σε παγωμένη ή χιονισμένη επιφάνεια. Μπορεί αυτή να μειώνεται σημαντικά, αλλά δε μηδενίζεται. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν περιθώρια -και μάλιστα αρκετά- μέχρι τη στιγμή που το αυτοκίνητο θα ακινητοποιηθεί ή που θα χρειαστεί να καταφύγουμε στη χρήση αλυσίδων. Ουσιαστικά, οι δυνατότητες εξαρτώνται από την ικανότητα των ελαστικών να «σκάβουν» και να «γαντζώνονται» στην επιφάνεια όπου κινούνται. Διαδικασία πιο εύκολη στο χιόνι, και ειδικά στο φρέσκο που είναι μαλακό (παρά στον πιο συμπαγή πάγο), η οποία διευκολύνεται ακόμα περισσότερο όταν το πέλμα του ελαστικού είναι στενό. Πρακτικά, στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως σε δρόμους με σχετικά συχνή κυκλοφορία ή σε εκείνους που έχει ριχτεί αλάτι, ακόμα και αν στο οδόστρωμα υπάρχει χιόνι ή πατημένος πάγος, με τα κοινά ελαστικά μπορούμε να κινηθούμε χωρίς την επιπλέον βοήθεια αλυσίδων, εάν εκμεταλλευτούμε κατάλληλα τα έστω χαμηλά περιθώρια πρόσφυσης. Στην περίπτωση της δοκιμής μας αναφέρουμε ενδεικτικά ότι το Leon κατάφερε να φτάσει με τα κανονικά ελαστικά σχεδόν μέχρι το σημείο όπου συναντήσαμε απάτητο χιόνι 10 εκ., και μάλιστα στην ανηφορική διαδρομή από την Αμφίκλεια προς το χιονοδρομικό. Φυσικά, οι ταχύτητες σε τέτοιες συνθήκες πρέπει να είναι ιδιαίτερα περιορισμένες, καθώς οι δυνατότητες αντίδρασης είναι εξίσου μικρές τόσο στο φρενάρισμα όσο και στις στροφές. Από εκεί και πέρα, ο χρυσός κανόνας είναι οι απαλοί χειρισμοί. Προσπαθήστε να στρίβετε όσο το δυνατό λιγότερο το τιμόνι, πατάτε προοδευτικά το γκάζι και το συμπλέκτη και φροντίζετε να φρενάρετε απαλά, ξεκινώντας νωρίτερα απ’ ό,τι συνήθως, χρησιμοποιώντας και την επιβράδυνση από τον κινητήρα. Μην απενεργοποιείτε το σύστημα ελέγχου της ευστάθειας, ενώ, όταν κινείστε, δεν υπάρχει κάποιο ουσιαστικό κέρδος από την απενεργοποίηση του συστήματος ελέγχου της πρόσφυσης. Εάν το αυτοκίνητο δε διαθέτει κάτι τέτοιο, μη φοβάστε το σπινάρισμα, προσπαθήστε όμως να το μετριάσετε αποφεύγοντας το υπερβολικό γκάζι. Επίσης είναι σημαντικό να διατηρείτε τη φόρα που έχετε, αποφεύγοντας, όταν είναι εφικτό, να σταματάτε τελείως, ειδικά σε ανηφόρες. Εάν χρειαστεί κάτι τέτοιο, τότε ξεκινήστε και πάλι με χαμηλές στροφές στον κινητήρα, αφήνοντας σιγά το συμπλέκτη και, αν είναι δυνατό, με 2η σχέση στο κιβώτιο. Αφού καταφέρετε να ξεκινήσετε, συνήθως μπορείτε και να συνεχίσετε, καθώς αυτή είναι η πιο κρίσιμη στιγμή, δεδομένου ότι η χαμηλή πρόσφυση πρέπει να υπερνικήσει την αδράνεια του βάρους του αυτοκινήτου. Γι’ αυτόν το λόγο, τα μικρά, ελαφριά αυτοκίνητα είναι γενικά πιο εύκολο να οδηγηθούν και πιο ικανά σε τέτοιες συνθήκες. Tα παραπάνω ισχύουν φυσικά και για τα τετρακίνητα, με τη μόνη διαφορά ότι μπορούν να κινηθούν ευκολότερα σε αντίστοιχες συνθήκες, επειδή η κινητήρια ελκτική πρόσφυση, η οποία δεν προέρχεται από δύο αλλά τέσσερις τροχούς, είναι σχεδόν διπλάσια. Βέβαια, και αυτά θα σταματήσουν όταν ξεπεραστούν τα όρια των ελαστικών, όπως, για παράδειγμα, σε δρόμο με πολύ έντονη κλίση και πολύ χιόνι ή πάγο. Σε αυτό το σημείο η διατήρηση της κίνησης απαιτεί κάποιο βοήθημα.
Ειδικές δυνάμεις...
Aν και πολλές σε ποικιλία, όλες οι αλυσίδες ακολουθούν την ίδια αρχή λειτουργίας. Ένα μεταλλικό, πλαστικό ή ακόμα και υφασμάτινο τμήμα τους αγκαλιάζει το πέλμα του ελαστικού, δημιουργώντας μια ανάγλυφη επιφάνεια που έχει τη δυνατότητα να σκάβει το χιόνι και να σπάει τον πάγο. Η πρόσφυση που επιτυγχάνεται είναι, κατά κάποιον τρόπο, τεχνητή, καθώς δεν οφείλεται τόσο στην επαφή του ελαστικού με το οδόστρωμα, όσο στην αντίσταση που αναπτύσσεται από τη διείσδυση στην παγωμένη επιφάνεια. Έτσι, οι δυνατότητες που προσφέρουν οι αλυσίδες έχουν να κάνουν με τη διεισδυτική ικανότητα της ανάγλυφης επιφάνειας που δημιουργούν, ανάλογα με το πάχος και τη μορφή του τμήματός τους που εφάπτεται στο πέλμα. Στη δοκιμή μας, για παράδειγμα, οι αλυσίδες TRAΚ διαθέτουν δύο παράλληλες σειρές μεταλλικών κρίκων (που τοποθετούνται κατά μήκος του πέλματος), οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με εγκάρσια τοποθετημένα μεταλλικά ελάσματα, μετατρέποντας ουσιαστικά τον τροχό σε ερπύστρια. Το πλεονέκτημα λοιπόν των αλυσίδων είναι ότι ο τρόπος λειτουργίας τους εξασφαλίζει θεωρητικά την κίνηση του αυτοκινήτου σε οποιεσδήποτε συνθήκες, από τη στιγμή που πάντα θα υπάρχει πάγος ή χιόνι στο οποίο θα μπορούν να εισχωρήσουν. Στην πράξη, διαπιστώσαμε ότι κάτι τέτοιο με τις αλυσίδες που διαθέταμε δεν απέχει από την πραγματικότητα, καθώς το Leon ουδέποτε αρνήθηκε να συνεχίσει την πορεία του ακόμα και σε σημεία όπου το απάτητο χιόνι έφτανε στο ύψος του προφυλακτήρα. Βέβαια, η χρήση αλυσίδων δεν ακυρώνει τα όσα ισχύουν για την οδήγηση σε τέτοιες συνθήκες. Η πρόσφυση μπορεί να είναι μεγαλύτερη, αλλά και πάλι χρειάζεται προσοχή και χαμηλές ταχύτητες, καθ’ ότι η επιφάνεια στην οποία κινούμαστε είναι σαθρή και δεν επιτρέπει ακρίβεια στις αντιδράσεις. Επίσης θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε ανομοιογενή οδική συμπεριφορά, αφού οι τροχοί χωρίς αλυσίδες έχουν και πολύ χαμηλότερη πρόσφυση. Από εκεί και πέρα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ορισμένα μειονεκτήματα των αλυσίδων. Για οποιονδήποτε τύπο και αν μιλάμε, πρόκειται ουσιαστικά για ένα ξένο σώμα επάνω σε ένα ελαστικό το οποίο κινείται με αρκετές στροφές/λεπτό. Όλοι οι κατασκευαστές ορίζουν ένα μέγιστο όριο ταχύτητας της τάξης των 40-50 χλμ./ώρα, ενώ βέβαια χρειάζεται προσοχή στην πίεση και το υπερβολικό σπινάρισμα, επειδή συνήθως οδηγεί σε αποκόλληση ή καταστροφή της αλυσίδας με ό,τι αυτό συνεπάγεται. ¶λλωστε, γι’ αυτόν το λόγο είναι προτιμότερη η επιλογή μιας ακριβότερης αλλά πιο ποιοτικής λύσης από εκείνη των φθηνών κοινών αλυσίδων, οι οποίες είναι αρκετά δύσκολες στην τοποθέτηση και συνήθως περισσότερο ευαίσθητες. Επιπλέον, η κατασκευή των αλυσίδων έχει γίνει με βάση το σκεπτικό ότι χρησιμοποιούνται μόνο εκεί όπου το απλό ελαστικό δεν αρκεί. Συνεπώς, η χρήση τους στην άσφαλτο είναι αντίθετη προς τη φιλοσοφία τους. Δημιουργούν αρκετές καταπονήσεις και ενδέχεται να τραυματίσουν τα ελαστικά, μεταφέρουν κραδασμούς στο τιμόνι, ενώ το βασικότερο είναι ότι εμποδίζουν το ελαστικό να έρθει σε άμεση επαφή με το οδόστρωμα, μειώνοντας σημαντικά την πρόσφυση.
Η λύση απ’ το βορρά
Εάν η αντιμετώπιση δύσκολων χειμερινών συνθηκών είναι αρκετά συχνή, τότε απαιτείται κάτι πιο μόνιμο από τις αλυσίδες. Η λύση είναι τα χειμερινά ελαστικά, τα οποία αρχικά εμφανίστηκαν στις σκανδιναβικές χώρες και πλέον τείνουν να αποτελέσουν δεδομένο κατά τη χειμερινή περίοδο στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Τα χειμερινά ελαστικά, όπως τα Kumho KW19 που χρησιμοποιήσαμε, διαθέτουν πολύ βαθιές αυλακώσεις και αραιή χάραξη, η οποία επιτρέπει την εύκολη διείσδυση στο χιόνι. Για τον ίδιο λόγο, οι άκρες των τακουνιών έχουν περισσότερο απότομα κοψίματα, για να δημιουργούν πιο άγρια και πιο ανάγλυφη επιφάνεια στο πέλμα. Επιπλέον, η πλέξη του μεταλλικού σκελετού είναι πιο αραιή για μεγαλύτερη ευκαμψία, ενώ η σύνθεση της γόμας είναι αρκετά πιο μαλακή απ’ ό,τι στα κοινά ελαστικά. Με αυτόν τον τρόπο το ελαστικό παραμένει εύκαμπτο ακόμα και σε χαμηλές θερμοκρασίες, ώστε το πέλμα να μπορεί να εφαρμόζει και να «γαντζώνεται» στις μικρές ανωμαλίες που δημιουργούνται στην επιφάνεια του πάγου. Σχεδόν όλα τα ελαστικά αυτού του τύπου διαθέτουν υποδοχές για την τοποθέτηση καρφιών, τα οποία βελτιώνουν σημαντικά την απόδοση στον πάγο, αλλά είναι ευαίσθητα στη στεγνή άσφαλτο. Στην πράξη, δεν κρύβουμε ότι τα Kumho KW19 μας εξέπληξαν, δίνοντας στο Leon δυνατότητες αντίστοιχες με αυτές των αλυσίδων, ακόμα και σε συνθήκες όπου το τετρακίνητο Nissan Navara (με κοινά ελαστικά εκτός δρόμου), το οποίο είχαμε ως αυτοκίνητο υποστήριξης, έδειξε να δυσκολεύεται. Επίσης σημαντικό ήταν το γεγονός της μεγαλύτερης ομοιογένειας που υπάρχει τόσο στη συμπεριφορά όσο και στην κύλιση, καθώς δεν υπάρχουν κραδασμοί, όπως με τις αλυσίδες, ενώ όλοι οι τροχοί διαθέτουν αντιστοίχως καλή πρόσφυση. Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να σημειώσουμε ότι τα χειμερινά ελαστικά θα πρέπει να τοποθετούνται σε όλους τους τροχούς και όχι μόνο στους κινητήριους. ¶λλωστε, δε χρησιμοποιούνται μόνο για μικρές αποστάσεις, αλλά συνοδεύουν το αυτοκίνητο για μεγάλο διάστημα. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα, πέραν της ευκολίας που προσφέρουν (δε σπάνε κάτω από πίεση και δε χρειάζονται αλλαγή, όπως οι αλυσίδες), είναι ότι μπορεί να αποδειχτούν σωτήρια σε κάποια απρόβλεπτη κατάσταση, όπως στην ξαφνική παρουσία πάγου στο δρόμο. Την ίδια στιγμή, η τεχνολογία τους σήμερα έχει εξελιχτεί σημαντικά, γεγονός που σημαίνει ότι δεν απαιτούν σημαντικές υποχωρήσεις σε επίπεδο οδικής συμπεριφοράς στην άσφαλτο. Ο εύκαμπτος σκελετός, τα ψηλά τακούνια και η μαλακή γόμα δε συμπαθούν την πίεση της γρήγορης οδήγησης, στερώντας μέρος της ακρίβειας που παρέχει ένα κοινό ελαστικό. Ωστόσο σε κανονικές συνθήκες αποδεικνύονται ιδιαίτερα ικανοποιητικά, ενώ αξίζει να σημειώσουμε και την πολύ καλή συμπεριφορά τους στο βρεγμένο, λόγω της χάραξης που ευνοεί την απαγωγή του νερού. Ειδικά λοιπόν για όσους ζουν σε περιοχές με πιο βαρύ κλίμα και δύσκολες συνθήκες κατά τη χειμερινή περίοδο, η επιλογή των χειμερινών ελαστικών είναι σαφώς πιο ενδεδειγμένη και πιο ασφαλής από αυτήν των αλυσίδων. Το κόστος βέβαια είναι μεγαλύτερο -αν και όχι πάρα πολύ, συγκρινόμενο με τους ακριβούς τύπους αλυσίδων- εντούτοις μην ξεχνάτε ότι εν μέρει αντισταθμίζεται από τη μικρότερη φθορά που θα έχουν τα «καλοκαιρινά» ελαστικά, τα οποία δε θα χρησιμοποιούνται για μεγάλο διάστημα, αλλά και από την αποφυγή μικροζημιών που μπορούν να κάνουν οι αλυσίδες στις ζάντες και στους θόλους του αυτοκινήτου.
Με τη γλώσσα των Vbox
Για να έχουμε μια αριθμητική αποτύπωση των δυνατοτήτων των κοινών ελαστικών σε σύγκριση με τα χειμερινά και τις αλυσίδες, αρχικά οριοθετήσαμε μια διαδικασία επιτάχυνσης με 2η σχέση από τα 10 έως τα 35 χλμ./ώρα (ήταν η μέγιστη ταχύτητα που μπορούσαν να αναπτύξουν τα κανονικά ελαστικά) σε ένα ευθύγραμμο κομμάτι με ανηφορική κλίση 5%, έχοντας σε λειτουργία το ESP. Στη συνέχεια, στο ίδιο κομμάτι αλλά με κατηφορική φορά επιβραδύναμε από τα 35-0 χλμ./ώρα. Ξεκινώντας με τα απλά ελαστικά, το σπινάρισμα ήταν αρκετό και η συνεχής λειτουργία του ESP εμπόδιζε την αύξηση της ταχύτητας. Αντίστοιχη ήταν η εικόνα στο μέσο περίπου της απόστασης, που είχε περισσότερο πάγο, ενώ η επιτάχυνση αυξήθηκε περισσότερο στο τελευταίο κομμάτι, το οποίο είχε περισσότερο χιόνι παρά πάγο. Η συνολική απόσταση που απαιτήθηκε μέχρι να φτάσει η ταχύτητα τα 35 χλμ./ώρα ήταν 94,1 μ., ενώ η μέση επιτάχυνση ήταν 0,09 g. Τοποθετώντας τις αλυσίδες, το φαινόμενο του σπιναρίσματος μειώθηκε σημαντικά στην αρχή της διαδικασίας, ενώ πολύ καλή ήταν και η επιτάχυνση στο κομμάτι με τον πάγο, με αποτέλεσμα το Leon να πετύχει την επιθυμητή ταχύτητα σε 76,4 μ., με τη μέση επιτάχυνση να φτάνει τα 0,13 g. Ακόμα καλύτερη πρόσφυση στην αρχή της διαδικασίας είχαν τα Kumho KW19, παρουσιάζοντας πολύ μικρές μεταβολές στην αλλαγή της ποιότητας του οδοστρώματος. Το σπινάρισμα ωστόσο έτεινε να γίνει πιο έντονο στον πάγο σε σύγκριση με τις αλυσίδες, οι οποίες, χάρη στα μεταλλικά ελάσματα, είχαν μεγαλύτερη διεισδυτική ικανότητα. Στο τελευταίο κομμάτι με το αρκετό χιόνι όμως τα χειμερινά ελαστικά είχαν εξαιρετικά καλή πρόσφυση, βοηθώντας στην πολύ γρήγορη αύξηση της ταχύτητας, η οποία τελικά έφτασε τα 35 χλμ./ώρα σε 72,2 μ., με τη μέση επιτάχυνση να κυμαίνεται στα 0,15 g. Αντίστοιχα, στο φρενάρισμα τα χειμερινά ελαστικά πέτυχαν την καλύτερη επίδοση, σταματώντας το Leon σε 22,1 μ., χάρη στην ιδιαίτερα υψηλή επιβράδυνση που πρόσφεραν κοντά στο τέλος του φρεναρίσματος. Kοντά ήταν και η επίδοση με τις αλυσίδες (23,8 μ.), οι οποίες ήταν πιο αποτελεσματικές στην αρχική φάση της επιβράδυνσης, ενώ με τα κοινά ελαστικά η συνεχής λειτουργία του ABS, λόγω έλλειψης πρόσφυσης, παρέτεινε την απόσταση φρεναρίσματος στα 27,9 μ.
IN-OUT
• Τα ηλεκτρονικά συστήματα ABS, ESP και TRC δεν αυξάνουν την πρόσφυση, απλώς σας βοηθούν να εκμεταλλευτείτε τα όριά της. Αν τα ξεπεράσετε, δε θα μπορέσουν να προσφέρουν καμία βοήθεια.
• Η μεγαλύτερη ευκολία των τετρακινήτων στο να κινούνται και να επιταχύνουν σε συνθήκες χαμηλής πρόσφυσης δίνει μια ψευδαίσθηση σιγουριάς. Μην ξεχνάτε λοιπόν ότι στο χιόνι ή στον πάγο δεν έχουν κανένα απολύτως πλεονέκτημα στο φρενάρισμα ή επάνω στη στροφή.
• Εάν χρειαστεί να σταματήσετε σε ανηφόρα και δεν μπορείτε να ξεκινήσετε, προσπαθήστε να κυλίσετε προς τα πίσω μέχρι κάποιο πιο επίπεδο σημείο και να πάρετε φόρα από εκεί.
• Ακόμα και με αλυσίδες ή χειμερινά ελαστικά το αυτοκίνητο θα ακινητοποιηθεί, εάν η κοιλιά του ακουμπήσει και κολλήσει σε μεγάλη ποσότητα χιονιού.
• Αγοράστε αλυσίδες ακριβώς για τις διαστάσεις των ελαστικών σας. Μη δανείζεστε αλυσίδες για διαφορετικό μέγεθος, γιατί θα είναι άχρηστες.
• Aγοράζοντας μια τετράδα χειμερινά λάστιχα, τοποθετήστε τα σε φθηνές σιδερένιες ζάντες, ώστε να μη χρειαστεί αλλαγή στο σετ που φοράει το αυτοκίνητο. Μάλιστα για τα χειμερινά ελαστικά προτιμήστε πιο στενή διάσταση πέλματος από την κανονική. Θα είναι φθηνότερα και η απόδοση των στενών ελαστικών στο χιόνι καλύτερη.
«Είναι λάθος να πιστεύετε ότι τα καθημερινά ελαστικά χάνουν κάθε ικανότητα να εξασφαλίσουν την ελκτική πρόσφυση μόλις βρεθούν σε παγωμένη ή χιονισμένη επιφάνεια.»